Jơnau Yal Niam Kơnràñ Jesu đơs: ‘‘Añ lah gùng, bơta ngăn mơ bơta kis; ờ geh cau lơi tus mơ Bàp, dilah ờ găn Añ.” Dilah bol kòn neh git Añ, gen bol kòn krung rơp git Bàp Añ; mơ bơh tŭ do, bol kòn git Khai mơ neh gŏ Khai” (Jo 14, 6-7).
Têrêsa Avila K’Guỳn
Ngày xưa, người K’Ho thường ăn mặc rất đơn giản. Mọi người đều chỉ dùng vải để che thân, đàn ông đóng khố, phụ nữ mặc váy ngắn. Khi vải còn khó tìm, họ dùng vỏ cây rừng, ngâm cho hết nhựa, gấp đôi lại, khoét cổ và ống tay, rồi khâu lại bằng dây mây để làm áo chống rét.
Thời gian trôi qua, nghề dệt vải và may trang phục của người K’Ho ngày càng phát triển. Ngày nay, người K’Ho có quan niệm về vẻ đẹp trang phục giản dị nhưng độc đáo. Nam giới K’Ho, với thân hình vạm vỡ chắc khỏe, thường ở trần và đóng một chiếc khố khá rộng, dài khoảng 1,5-2m. Khố được quấn quanh bụng, luồn qua háng, hai đầu khố quấn qua phía trước và phía sau mông.
Một số người K’Ho cho biết: “Các dải màu sắc và hoa văn vẫn được làm theo phong tục ngày xưa, đó là các hình dọc và ngang với tua rua được trang trí ở hai đầu khố. Khố khi mặc vào thì không được ngắn quá, mà phải qua đầu gối. Áo nam K’Ho được dệt khá đơn giản, đó là kiểu áo chui đầu, cổ áo tròn, không có tay áo và nền hoa văn trang trí màu xanh đen. Trước đây, áo của nam cài buộc bằng dây vải, còn ngày nay thì cài bằng nút. Các họa tiết trang trí trên áo của nam tập trung nhiều ở chân áo với các họa tiết hình bông hoa, mắt chim. Chiếc khố khi mặc cùng với áo luôn tạo cho thân hình nam giới vẻ đẹp khỏe khoắn và mạnh mẽ.”
Theo tập tục truyền thống, các cô gái K’Ho khi lớn lên được người mẹ dạy cách dệt vải để không chỉ dệt cho mình những bộ váy đẹp mà còn may trang phục cho cả gia đình và đem sản phẩm dệt làm đồ sính lễ sang nhà trai. Những bộ váy đẹp nhất được dành cho những ngày lễ hội, cưới xin khi dân làng tụ họp vui vẻ trong tiếng cồng chiêng. Cô gái nào có bộ váy đẹp cũng chính là người chăm chỉ giỏi giang, được nhiều chàng trai để mắt tới và có điều kiện lựa chọn để bắt chồng.
Phụ nữ K’Ho ưa chuộng các bộ áo váy bằng vải dệt thổ cẩm, thường quấn váy dài đến tận cổ chân, và từ phần thắt lưng trở lên khoác một tấm vải quanh vai và người. Sau này, phụ nữ thường mặc những chiếc áo bó, chẽn, phù hợp với chiếc váy truyền thống. Thông qua những hoa văn sinh động, người phụ nữ K’Ho gửi gắm tâm hồn cũng như những cảm nhận về thế giới tự nhiên vào những tấm vải dệt hoa tiết. Trên các bộ áo váy thổ cẩm của phụ nữ K’Ho chủ yếu là các hình kỷ hà, các loài muông thú, các vật dụng gần gũi trong đời sống sinh hoạt như “hình mắt chim tượng trưng cho cuộc sống gần gũi với núi rừng, chiếc chà gạc tượng trưng cho việc làm nương rẫy.”
Một số họa sĩ sưu tập các bộ trang phục tộc người cho biết: “Những sản phẩm dệt của người K’Ho có các hoa văn rất đặc trưng. Người K’Ho rất ưa chuộng màu nền tối, màu trầm, đặc biệt là hai màu xanh đen. Trên một khổ vải, phụ nữ K’Ho thường tạo hai dải hoa văn hai bên mép vải, làm được như vậy rất khó. Người dệt cần phải am hiểu về bố cục, cách sắp xếp sợi ngang và sợi dọc. Người ta phải quy ước với nhau, phải trải qua bao nhiêu sợi màu này, màu kia mới tạo ra hoa văn. Điều đó chỉ những người lành nghề mới làm được.”
Hiện nay, những bộ trang phục truyền thống ít được sử dụng rộng rãi trong cuộc sống hàng ngày. Thế nhưng, trong sự phát triển của thời trang hiện đại, trang phục truyền thống của người K’Ho vẫn luôn giữ được những nét đặc trưng tiêu biểu, mang vẻ đẹp đậm đà bản sắc văn hóa riêng của tộc người mình.
