Sử thi: K’ Đòng Dăm Hat – Phần 1

 

Gốc gác Kơ Đòng. 

Em gái ông, Kơ Rong, vẫn còn những đứa em trai của tôi, những đứa con trai đều được ghi tên trong này: một là Kơ Tồng; hai là Kơ Tàng; ba là Ràng-siăt; bốn là Rơyăt-ding; năm là Ping pềl Lềl Mòm. Tất cả hết thảy bảy đứa anh em này đều sinh ra từ cây trâm, gốc cội của chúng, và trở thành như thế này:

Nước có nguồn cội

Trái có máu me

Con vắt cắn tay

Que tăm xỉa lợi.

Sông có khúc

Đa có gốc.

Kể chuyện nạy cổ

Tết bện dây nhợ

Gối kê cưa chiếu.

Cần phải có gốc cội như thế này:

Trong thời gian đó, có một gia đình, gồm ông Ko’ Blŏ, một người vợ và năm đứa con, sinh ra bởi cô gái Kơ Ngờm, người đã gầy dựng tất cả con cái của gia đình. Ông có nhiều con gái và con trai, nhưng có cả những đứa nhỏ chưa đủ tuổi để tự lập. Vì sống khó khăn, một ngày ông đã đặt đơm gần cây trâm và đắp đập chặt chẽ, rồi đưa đơm vào trong đó. Trong quá trình làm việc này, ông không để ý.

Kế đến sáng hôm sau, ông đến thăm đơm đó, và như thường, ông chuẩn bị sẵn sàng với một bao thuốc và đồ đạc khác, cùng với hai chiếc túi cói được bện chân quạ và trang trí đẹp mắt. Ông không biết sẽ xảy ra điều gì với mình, nhưng rốt cuộc:

Làm những việc dang như thứ đứng sát bên lề,

Cắt dỏm như nứa cạnh rổ,

Ngủ đến tận sáng như tình nhân bên đèn dầu.

Gốc cụt gây ra vấp ngã,

Con rắn ngoe nguẩy khiến người trườn văng,

Quạ đậu lên cành gọn lẽo khiến chúng cuỗm bắt,

Con trâu, với hai mắt, cản trở sự đụng độ.

Sau đó, ông để lại đồ đạc trên cành cây trâm và rời đi, không nhận ra rằng mình đã bị kẹt. “Xin lỗi” – ông nói, với thân mình cởi trần để tránh ướt đẫm trong sáng sớm của mùa lúa và mùa hoẵng rên rì. Ông nhảy xuống dưới nước, cảm nhận sự lạnh lẽo và sự đau đớn, rồi lên từ dưới nước, nhảy thẳng đến cây trâm.

(Một chút trong đoạn này: Trước khi viết, tôi xin lỗi tất cả mọi người đang nghe trên băng cassette và đọc chuyện của tôi. Xin mọi người hãy thông cảm và bắt đầu bịt mắt, bịt tai đi, bởi câu chuyện này không phải là của tôi, và những người giữ truyện cổ cũng biết và nghe chuyện này như thế nào. Tôi xin lỗi về điều đó.)

Cuộc hạ sinh Kơ Đòng

Sáng hôm ấy, khi còn tối tăm, Kơ Blô̆ đã ra sớm hơn so với những ngày khác, và ông bắt đầu mở đơm đó. Sau khi mở ra, từng đứa con nhỏ ra đời, biết nói và biết đi ngay từ khi chúng mới sinh ra. Họ kêu gào “cha cha”, “lèo sèo” và khóc ngàn tiếng, theo sau ông Blỗ về nhà với vợ. Không thể đánh đập hoặc giết họ, từ Kơ Đòng, Kơ Rong, Kơ Tồng, Kơ Tàng, Ràng Siăt, Rơyăt Ding, đến Ping Pềl Lềl Mòm, tất cả đều ồn ào vây quanh cha mẹ. Chính các con, bao gồm cả bốn đứa con nhỏ, tức cả mười hai đứa, đã làm ông Blỗ nhận ra rằng phải dừng lại với tham ăn. Nhưng đó chỉ là riêng tôi nói đùa, tôi muốn kể câu chuyện đó, nhưng thời gian và sự loạn lạc đã làm cho tất cả hỗn loạn.

Bỏ lại Kơ Đòng cô đơn, hai ông bà, vợ chồng, càng cãi nhau càng khốn khổ và nghèo đói hơn. Không đủ ăn nhét, không đầy đủ, cãi vã không giải quyết được vấn đề, và đánh nhau cũng không giải quyết được. Họ trở nên như bọ nước, nhưng cả hai không dám nói, không khéo léo, không dẫn dắt. Nếu họ nghe lời và từ ban đầu, Kơ Ngờm và ông Blỗ đã ở trong thuê mướn. 

Một ngày nọ, Kơ Ngờm dụ dỗ Kơ Blô̆:

– Ông Blỗ, hãy dẫn các con đi đào khoai rừng. Ông đào sâu hơn nữa và bảo các con xuống trong hố khoai rừng. Sau đó, ông đậy lấp bằng đá và chôn họ sống trong đó.

– Vâng, ông Blỗ trả lời vợ.

Kơ Đòng trong hố khoai rừng, sáng sớm hôm sau, ông dụ dỗ bảy đứa con xuống hố. Sau khi tất cả chúng xuống, ông đậy lại bằng đá lớn, không có đường thoát ra. 

Kơ Đòng trở về với cha.

Suốt đêm đó và suốt sáng hôm sau, cả họ đã ủ rũ và ngủ gục. Kơ Đòng đi từ Kơ Rong đến Ping Pềl Lềl Mòm, đứa con cuối cùng, gọi là “con út”. Mọi người đã hỏi họ về đêm trước, và tất cả đều cắt khoai và ăn. Nhưng họ đều như trong mơ:

Lắm điều nhiều mơ,

Mơ quay quẩy vòng vo,

Mơ hai mấy ba,

Mơ đi xa về hiên hè,

Mơ bị nước cuốn trôi,

Mơ bị ong chích,

Mơ bị lá lúa cuốn,

Mơ tìm kiếm gốc,

Mơ đeo cồng,

Mơ chơi chiêng,

Mơ thắt chuỗi,

Mơ leo thác đá,

Mơ bị vướng vào đa.

Họ như là mơ mộng, không biết ếch thọc gốc cụt, không biết trâu đạp chuồng, không biết chuỗi hạt chùm, không biết điều gì cả. Nên họ đã hỏi Kơ Đòng, nhưng anh ta im lặng và không trả lời. Mọi người đã hỏi lại:

– Ông, điều gì đã xảy ra vào đêm qua?

Thần linh đã đặt chân trên đất rừng,

Thần linh đã làm rẫy bằng tay,

Thần linh đã xức dầu thơm trên miệng tìm kiếm cổ.

Lạ thay, trong một bụng đẻ, trong một cái nhau đầy. Trong lúc đó, ông Blồ trả lời:

– Đêm qua tôi mơ thấy như thế này: Họ leo trèo trên đỉnh, tôi leo trèo nơi họ, họ leo trèo nơi bạn bè, bạn bè leo trèo nơi trong nhóm, rồi đẩy lên đỉnh để về với cha mẹ của họ.

Sau đó, bọn họ đã làm theo Kơ Đòng, người anh mơ thấy đêm qua. Họ lật đổ tảng đá đó, họ cố gắng hét lớn, và ánh sáng của mặt trời mới chói lọi. Họ cùng nhau kéo, nhấc và cất lên đá đó để về với cha mẹ. Loay hoay loay hoay, họ chạy và khóc “mẹ ơi, cha ơi” đến khi họ đến nhà. Mẹ và cha giật mình không biết nên nói gì, và người vợ trách nhiệm cho người chồng. Nhưng người chồng không biết nên nói gì như ngày hôm qua, và hôm qua chỉ nói suông. Người vợ cũng bất ngờ không biết phải làm gì, chỉ còn một cách duy nhất, đó là đặt họ trong trái bầu lớn và bỏ xuống dưới nước, để nước lấp đầy, để ếch và cá nuốt chửng họ. Đó là cách duy nhất.

Ko’ Bòng đã vào trong trái bầu đắng đót. Một sáng hôm kia, khi vừa bình minh, khi mặt trời mới nổi lên từ phía đỉnh núi, ông Blồ, người cha đau khổ, bảo tất cả bảy đứa con đi theo ông để kiểm tra đơm đó. Họ đi theo cha, không biết rằng cha đang lừa dối họ, và họ tiếp tục đi theo cha đầy niềm tin. Họ đi từ nơi họ ở đến suối nước gần cây trâm, và ông bảo họ vào trong trái bầu, khuất kín bên trong. Ông nói:

– Các con ơi, vào trong trái bầu này, không lạnh và không có muỗi cắn. Nếu ở ngoài này, các con sẽ bị cắn muỗi lạnh rét. Hãy đợi tôi mở đơm đó, và khi tôi về, cha sẽ gọi các con ra.

Từ khi đó, họ đã bị khuất kín trong trái bầu đó. Trái bầu đã được đậy kín bằng đá, và bóng tối không thể thấu qua. Họ không có ánh sáng, không có âm thanh, và họ đang trôi dạt mà không biết điều gì. Họ không biết rằng người cha đang gây hại cho họ, và họ tiếp tục trôi đi đến cuối cùng. Cuối cùng, họ đã mắc kẹt dưới miệng đơm đó, và họ không biết điều gì nữa. Trong khi họ bị kẹt trong trái bầu, cha họ đã cố gắng ra ngoài để kiểm tra. Kơ Đòng nói:

– Tại sao nó lại kẹt đấy? Hãy đợi ở đây, tôi sẽ đi kiểm tra.

Kơ Đòng ra ngoài để kiểm tra và thấy rằng đơm đó được đắp bằng cơm nếp. Anh đói và quyết định thử xem cơm nếp thực sự hay không.

Trong mọi người không có ai trả lời, không ai nói, không ai đều đặn. Họ đã như mơ, điều này từng được nói rằng:

Thần linh ngự từ trong trứng nước,

Thần linh ngự từ trong lưng thai mẹ,

Thần linh ngự từ trong hồn lớn,

Thần linh ngự từ trong lòng mẹ.

Thần linh đã đặt chân trên đất rừng,

Thần linh đã làm rẫy bằng tay,

Thần linh đã xức dầu thơm trên miệng tìm kiếm cổ.

Lạ thay, trong một bụng đẻ, trong một cái nhau đầy. Trong lúc đó, ông Blồ trả lời:

– Đêm qua tôi mơ thấy như thế này: Họ leo trèo trên đỉnh, tôi leo trèo nơi họ, họ leo trèo nơi bạn bè, bạn bè leo trèo nơi trong nhóm, rồi đẩy lên đỉnh để về với cha mẹ của họ.

Sau đó, bọn họ đã làm theo Kơ Đòng, người anh mơ thấy đêm qua. Họ lật đổ tảng đá đó, họ cố gắng hét lớn, và ánh sáng của mặt trời mới chói lọi. Họ cùng nhau kéo, nhấc và cất lên đá đó để về với cha mẹ. Loay hoay loay hoay, họ chạy và khóc “mẹ ơi, cha ơi” đến khi họ đến nhà. Mẹ và cha giật mình không biết nên nói gì, và người vợ trách nhiệm cho người chồng. Nhưng người chồng không biết nên nói gì như ngày hôm qua, và hôm qua chỉ nói suông. Người vợ cũng bất ngờ không biết phải làm gì, chỉ còn một cách duy nhất, đó là đặt họ trong trái bầu lớn và bỏ xuống dưới nước, để nước lấp đầy, để ếch và cá nuốt chửng họ. Đó là cách duy nhất.K

Bộp lấy một ít nhầy nhụa dính, há miệng thử ăn, ôi ngon quá mà anh nói, thật là ngon đây này. Anh lại cố gắng moi móc nhiều nhiều đủ cho các em nhỏ và em gái ăn. Anh đem vào bầu, để các em nhỏ và em gái thưởng thức. Mọi người đều no nê và ấm áp trong bụng. Kơ Đòng ra nữa nơi lỗ bầu, để ra ngoài để lấy thêm cơm nếp cho em gái và em nhỏ ăn, để chăm sóc cho đêm hôm đó. Tuy nhiên, quá nhiều nhầy nhụa nên rỉ nước từ đập đơm đã tạo ra một dòng nước rất lớn, khiến cho nước trong bầu dần dần cạn, lộ ra miệng bầu cỡ lớn của cậu Năp Nìn. Dường như cậu ta muốn làm cạn nước trên nguồn đầu đập, và sau đó nước bắt đầu rỉ và mòn dần đi. Bầu nơi họ đang ở bắt đầu trôi lơ lửng, kẹt chặt bên trên miệng bầu của cậu Năp Nin.

Sáng sớm hôm sau, khi trời tảng sáng, và mặt trời mới ló ra từ đỉnh núi, khi mù sương đã tan biến, người bạn đứng dậy và nhìn chung quanh, nhìn thấy mọi thứ thật khác biệt. Ông nói với bản thân rằng: “Ồ, đây là trái bầu đây mà, sao tôi lại quên mất.” Khi nhìn từ trên xuống, ông thấy có một cái gì đó nặng nề bên trong. Ông nói: “Sao cái gì mà nặng vậy trong này nhỉ? Phải tháo nắp ra xem.”

Vụt, ông tháo ra và rót ra, và bất ngờ, đó lại là Kơ Đòng, Rong, Tồng, Tàng, Ràng Siăt, Rơyăt Ding, Ping pềl Lềl Mòm, đầy đủ và rực rỡ như con người thực sự. Ha ha ha ha… cười vang vọng khắp núi, vui mừng và hớn hở, ông nhảy tung tăng. Ông nói: “Ha ha ha ha, ngon lành đây, miệng tôi như miệng nồi nên niềm vui của tôi chẳng giới hạn. Ha ha ha ha…”. Rồi Kơ Đòng nói:

“Ôi cậu Năp Nìn, chúng tôi cũng có thể được ăn bởi cậu đấy, không chỉ cần tránh cậu. Tất cả mọi thứ đã giải quyết, và chúng tôi không giấu diếm như trái bí rừng, xà-gạc, hay móng vuốt của quạ. Chúng tôi chỉ giấu điều này vì cậu đã nói.”

Kơ Đòng là một người tài năng, luôn biết cách nói và xoay vần. Anh được Thần-linh ban tặng khả năng đặc biệt. Kơ Đòng nói tiếp:

“Ôi cậu Năp Nin, chúng tôi còn nhỏ đây, đắng đót, chỉ khi lớn lên mới ngon. Hãy thử nếm chúng tôi xem.”

Khi cậu Năp Nìn nếm, cảm giác đắng đót và khó chịu đã lan tỏa khắp miệng. Bởi vì bố của chúng đã trồng trái bầu đắng, nên cả chúng đều mang mùi vị đắng đót. Rồi họ trở về cùng với cậu Năp Nin, người quỷ nuôi dưỡng họ. Kơ Đòng hàng ngày đi chăn trâu, ngày nào cũng như ngày hôm đó, mùa nào cũng như mùa đó, năm nào cũng như năm đó, chăm sóc con trâu cho cậu Năp Nin.

Trong lúc họ còn nhỏ, anh đã trồng một cây gạo gòn trong ruộng xa, và khi cây gạo gòn lớn lên, anh đã làm một chiếc ghe để dạy thanh niên. Anh đến suối với con trâu để cạnh tranh. Chiều hôm đó, anh đã về nhà muộn, nhưng không lâu sau, mọi người đã gọi anh là mất. Khi anh đến nhà, con nhỏ đã ngủ, và nó nói riêng với con cái của nó: (con riêng của quỷ).

Này con, cha có một việc muốn nhắn nhủ các con nhé. Sau khi cha và mẹ các con đi xuống chợ Bơjai (Phan Rang), các con hãy làm theo yêu cầu này. Các con hãy giết chết hai đứa Kơ Đòng và Kơ Rong người đã trưởng thành. Làm thịt họ trước, vì bọn họ đã lớn rồi, thịt của họ sẽ ngon đấy con. Từ sáng mai, các con đếm ngày, đến ngày thứ sáu các con giết chết họ. Rồi vào sáng thứ bảy, các con hãy làm giàn ở cửa đường kia cho chúng tôi. Đặt lòng và xương với hai túi cơm cói. Xương nha xương nha ha ha ha ha…

Lúc đó, Kơ Đòng vừa về từ việc chăn trâu. Anh ẩn náu bên ngoài, giữ lời nhắn của cha trong lòng, không tiết lộ gì cho các em biết. Sáng mai, trong lúc mọi người đang đi, hai cặp vợ chồng rời khỏi. Kơ Đòng thoát chết.

Sau khi hai người quỷ Năp Nìn ra đi, Kơ Đòng hàng ngày tiếp tục công việc của mình. Tồng, Tàng, Ràng Siăt, Rơyãt Ding, Ping pềl Lềl Mòm cũng làm việc với con quỷ Năp-Nìn hàng ngày. Trong năm ngày tiếp theo, đến ngày thứ sáu, Kơ Đòng nói:

“Này hai đứa, mẹ cha nhắn trước khi họ đi qua. Họ muốn hai đứa làm thịt tôi. Hãy làm theo yêu cầu của họ.”

Và hai đứa đều nghe lời và làm như vậy. Kơ Đòng đã chế biến thịt của hai con quỷ Năp Nìn thành món ăn ngon. Anh nướng thịt, luộc gan, và chiên xương trong gia vị cay nồng. Sau đó, anh đặt tất cả lên giàn ở cửa đường, theo yêu cầu của cha.

Khi hai người quỷ Năp Nìn trở về, họ thấy thịt đã sẵn sàng. Họ rất hài lòng với việc các con đã làm. Kơ Đòng đã cứu được mình và các em nhỏ. Nhưng anh không cho các em biết về những gì quỷ Năp Nìn đã nói trong đêm. Kơ Đòng là một chàng trai khôn ngoan, và người ta nói về anh như vậy:

“Ở với Chàm đỏ hồng bầu nước

Ở với Mạ đỏ hồng bầu gạo

Ở với Sre ảỏ hồng đầu lưỡi

Người giữ mình nên còn xương xẩu.”

Vậy nên, Kơ Đòng sống như một tôi tớ cho người khác, còn lấy vợ là người Chàm. Nhưng khi anh gặp quỷ Năp Nìn, trong khi quỷ đang nằm duỗi chân, một phần của tâm trí anh làm việc, phần khác luôn suy nghĩ về nơi kẻ địch đó. Quỷ Năp Nìn bị mắc kẹt với một trái bầu đắng đót, và hắn đã đổ ra từ trong trái bầu đó. Nếu không phải anh can thiệp, có lẽ họ đã không còn tồn tại đến hôm nay. Do đó, cách nói của anh không phải do bản thân anh quyết định, mà do sự sắp đặt của Thần-linh.

Vì vậy, mỗi ngày anh đều cầu xin Thần-linh:

Cầu Linh ở trên đầu mái nhà,

Cầu Thần trên sườn núi,

Cầu tin ở miệng cối giã.

Anh biết ơn Mẹ Nắn Nặn, Mẹ Tạo Dựng, Mẹ Bế, Mẹ Nuôi,

Anh nhắc nhớ kéo khung chỉ,

Ôm ấp nơi chỉ đen trắng,

Xỏ vòng ngọc trên cột thân cải,

Cắm cái trâm vào trí vậy cho họ.

Anh cứ như vậy cho đến khi công việc chết người của anh kết thúc, khi anh ôm quan tài. Đến hôm nay, anh đã giành chiến thắng cho mình và các em nhỏ, dù chỉ là một chiến thắng nhỏ nhoi. Anh luôn sẵn sàng đối diện với cái chết, không biết sáng, không biết chiều, không biết khi nào. Trong anh, luôn có một lo lắng, một lo âu, giống như lúc anh chăn trâu về vào chiều hôm đó.

Vậy nên, người ta thường nói:

Thần-linh đặt nhau,

Thần-linh nhét hồn.

 Nước tô bát, Thần-ỉình muốn nhìn hồn,

Nước chén nhỏ, Thần-linh muốn nhìn bóng,

Nến một cây, Thần-linh muốn nhìn hình.

Kơ Đòng đã trốn khỏi sự trừng phạt của quỷ. 

Khi mọi việc đã hoàn thành, anh mang thịt của hai con gái quỷ và đồ ăn để dâng lên, đặt trên giàn ở đầu đường. Hai người vợ chồng quỷ Năp Nìn đã trở về từ phía kia và thấy giàn thịt. Kơ Đòng và Kơ Rong đã liệm hai đứa con quỷ Năp Nin và phủ chúng bằng mền chắc chắn. Sau đó, anh dẫn các em nhỏ đi theo con đường quen thuộc.

Trong khi đó, quỷ Năp Nin đã đến nơi giàn thịt mà Kơ Đòng đặt cho hai con gái của nó. Thở hổn hển và phình phịch, bụng của quỷ đã làm cho họ cảm thấy rất đói, nhưng cũng làm cho họ cảm thấy nhăn nhó và rất đau. Họ giống như nhau, với trái tim đập thình thịch và bụng đói đã không chịu nổi. Quỷ Năp Nin đã nói rằng nó sẽ ăn hết thịt đó, hai ông bà không kịp ngồi xuống đã bị nó bò kéo đầu gối của họ và uống nước mỡ béo xương hầm từ chính thịt của con mình. Họ uống hết, và trong miệng họ cảm thấy ngon lành, không thể kể hết, và sau đó bọn họ đứng dậy, bụng tròn trĩnh như bụng quỷ, miệng họ đầy mỡ màng và nhầy nhụa.

Lại còn ông chồng và bà như râu cừu, thịt đã bám đầy trên ria mép của họ, và họ đeo gùi lên và đi về, trông rất hồng hào và tròn trĩnh.

Trong khi đó, Kơ Đòng và các em nhỏ vẫn còn phải tiếp tục hành trình, đến suối và đường xa. Kơ Đòng nói:

– “Mình nghỉ một lúc ở đây được không, các em ơi?”

Các em đã mệt mỏi và khóc vì đau chân. Kơ Đòng, anh trai của họ, tự hỏi tại sao anh không dừng lại cho các em nghỉ. Anh thật sự cảm thấy:

“Mẹ đã bỏ con cơ nhỡ,

Cụ đã bỏ cô đơn,

Mẹ cha đã bỏ con côi,

Như con không mẹ,

Như người không cụ,

Như vườn không cha.

Cha họ bỏ năm tháng,

Cha họ bỏ đầy đoạ,

Cha họ để lại mồ côi.”

Kơ Đòng suy nghĩ về những điều này và rơi nước mắt. Anh phải dừng lại.

Trong khi đó, quỷ Nãp Nìn và hai vợ chồng đó gọi con:

– “Này con ơi, mở cửa cho mẹ và cha vào đi.”

Yên lặng, không ai trả lời. Quỷ Nãp Nìn gọi lại:

– “Này các con, làm gì mà yên lặng thế? Có lẽ thịt của Kơ Đòng và Kơ Rong vừa rồi ngon lắm nhỉ, các con ăn hết chắc chắn đấy.”

Nó nói với người vợ:

– “Hãy vào nhà đi, để được tháo gùi và giỏ. Sau đó, dậy bọn họ lên để tôi khen thưởng cho họ khi họ dậy.”

Rầm, ông bạn mở cửa, và bên trong nhà tối tăm và lạnh lẽo. Nhưng không lâu sau đó, ánh sáng mặt trời chiếu vào từ cửa sổ, làm sáng bóng căn phòng. Trước hết, họ thấy lửa đang cháy, và hai con gái trẻ đang nằm ngủ yên bình. Đồ đạc được sắp xếp gọn gàng, nồi niêu, bát đĩa đều được cất dọn kỹ lưỡng. Hai vợ chồng phải hút thuốc trước đã, rồi mới dậy.

Người chồng ngã lên giường và nằm lên lùa lìa, còn ông bạn lại cúi gập chân nhưng không vụt đầu, cầm tay và ống thuốc và bên cạnh là ống tẩu thuốc của ông bạn. Ông bạn kê đầu và ngả cánh mũi lại, cùng với việc ăn no thịt của Kơ Đòng vừa rồi, ông bạn đã ăn nhiều đến nỗi bụng đầy, tim rục rịch.

Trong khi đó, Kơ Đòng và các em nhỏ vẫn ngồi lê đôi, lê đôi em thì gật gù ngủ say. Kơ Đòng phải dừng lại nghỉ mệt, không biết rằng quỷ Nãp Nìn đã tới nhà. Đó là điều thường thấy với nó.

Trong lúc đó, người vợ của quỷ Nãp Nìn cúi xuống và cố gắng thức dậy con trong phòng, nhưng họ vẫn nằm im không động. Bà giận dữ và nhăn nhó, nhưng sau đó bà lại nhớ rằng đã lâu ngày không gặp, và nghĩ rằng:

– “Làm sao mà ngủ sâu đến thế này? Cha mẹ về mà cũng không thức dậy à?”

Bà vỗ vào chân, nhưng họ vẫn không dậy. Bà cười và ngoảnh mặt về phía chồng, coi như bà đang khen ngợi chồng. Đúng là bà đã lựa chọn một chồng tốt. Còn ông chồng, ông chỉ mỉm cười nhẹ, nhưng trong lòng ông, ông cảm thấy hạnh phúc với lựa chọn của mình. Ông biết là ông phải làm gì để họ tỉnh dậy, ông đã làm như vậy. Ông nói bí mật trong tai bà:

– “Này, làm sao tôi có thể giúp họ tỉnh dậy?”. 

Chúng nói với các con:

– “Chúng mình hãy dậy nào, dậy đi các con”

Trong khi đó, Kơ Đòng và các em gần đến suối.

Bà quỷ vọ’ quỷ Năp Năp, quỷ Nắp Nìn, quỷ nằm lá dứa, quỷ duỗi cẳng chân kia mỏ’ khăn mền từ ngực con, nhừ nát hết Kơ Đòng chém chặt cả hai đứa, lòng ruột gan lách hai đứa, tâm tim đã hết Kơ Đòng móc lấy trống rỗng hoang hoác. Từ đó, lăn nằm ngữa ngã ngất tâm trí bà quỷ vợ Năp Nin ỉda lại, chợt vội vàng người chồng dậy mò tới, làm gì đó hả ông bạn nói. Rồi vợ ông bạn nói: “Tiếc con con ơi, tiếc con này con ơi. Tôi tưởng là con ngủ, hoá ra con chết lại thế này.” Bà chửi rủa mẹ cha ruộng nương Kơ Đòng lại và nói với người chồng: “Ông không đi theo Kơ Đòng đó ông! Đây ông coi chết con mình lại, đau con mình lại, đã no ông nhét lúc nãy, đấy tôi nói vừa rồi về ngay về ngay.”

Ngơ ngắc, ông làm như ông bị ám ảnh, người vợ nói nữa: “Sao chậm chạp quá lắm? Người ta nói lanh lẹ mà không nghe. Hãy mau mau, hãy theo Kơ Đòng Kơ Rong kia đi, đem sà-gạc, đem đao ông đó, đem cây móc sắt ông đó đi theo đi.”

Nhanh nhẹn, ông nhặt đồ đạc và chạy vội vã, bụng lồi tròn trĩnh. Đầy quyết định, ông bạn theo đường Kơ Đòng, dẫn theo các em. Tới nơi suối nước.

Kơ Đòng, Rong, Tồng, Tàng Ràng Siăt, Rơyăt Ding, Ping Pềl Lềl Mòm, cởi dây nhợ cột ghe nơi gốc cây, nhí nha nhí nhảnh, lấp la lấp ló, quá nhiều lo lắng hoảng hốt anh bạn, xong cởi dây tuột thừng, chuyển các em leo lên ghe lớn, đã xong leo hết rồi, ghe dật dờ xuống nước trườn trườn, tí xíu nữa là quỷ Năp Nìn gặp kịp, khoảng một ngậm hai ngậm thuốc, ví như thời nay khoảng một phút thôi sừng sững tới luôn quỷ Năp Nìn, bọn Kơ Đòng Rong và các em vừa xong quay đầu ghe chèo xuống rồi vừa mới một khúc quơ thôi tới luôn quỷ Năp Nìn.

Kơ Đòng trốn bằng ghe.

Đòng Rong với các em còn rung rung run hồn vía. Chập quỷ Năp Nìn đã chặn nơi khúc quơ, khi đó Kơ Đòng với các em vừa vượt hai ba thước thôi. Lềnh kềnh luôn nó móc với cây móc sắt nó đây ông bạn, lủng lẳng chập nó móc đấy nơi đuôi ghe lắc lư , í a í ái các em hét kêu xì xèo, vụt bác chim chào mào kia bay, ập nó đậu nơi ngọn tre ủ rũ chợt kêu. Le te chào mào, le te chào mào ý nói tiếng Kơ Pĩo thế này: “Thở lổi thở lổỉ = thổi lửa thổi lửa.”

Bùm bụp trẻ nhỏ đó thổi lửa rồi hở nó tháo rời lại cây móc đó. Trườn trườn nó trôi nhanh đó thôi, ào ào ở dưới trong suối nước kia vậy. Quỷ Năp Nin chạy tiếp, lùng cùng làng càng nó mắc vướng cây cối, dây nhợ, mắc gai đụng ong kẹt lại nơi đó. Mặt khác, đoạn đường còn xa lắm mới có một khúc quơ nữa. Ông bạn chạy chặn nữa vừa tới nơi khúc quơ, Kơ Đòng vừa trườn qua nữa vượt trước xa hơn. Lềnh kềnh nó móc nữa, chập nơi đuôi ghe nữa lắc lư lấp ló mà là ghe lướt nhanh nữa đó anh bạn, nếu không thì lật ghe lại đó không giỡn chơi đâu.

Ở trong làng Sơma (con Nhím).

Biết bao đêm ngủ đường trong rừng thiêng nước độc, rừng xa đất lạ, rừng rú mênh mong. Tới trong một chốn kia gọi là làng Sơma, anh dẫn các em anh ở nơi này, gọi là làng Sơma. Kơ Đòng Dăm Hăt, anh ở nơi ấy không có cái ăn, cơm ăn với các em nhỏ không có luôn. Anh làm ná nỏ, rèn một cái đao và giáo một cây. (Và không biết đao sắt thật hay là đao đá chẳng biết trong lúc đó, chắc tôi nghĩ trong lúc đó có lẽ đao giáo làm bằng đá, và ná nỏ thật thì dễ). Vào một ngày kia anh đi săn nai, heo rừng, con nhím, heo gấu, đỏ hoẵng, đem thịt cho các em nhỏ ăn. Trong lúc đi săn đó rồi, một ngày kia anh ngồi nơi bụi cây lồ ô, nhỡn nhơ nơi đó chợt ngủ gục gật gù gật gù, bị nó trườn cái mông bỗi vì ngồi trên ống lồ ổ khô héo và nắng nống mặt trời. Lại nóng rát cái mông bác, chợt tỉnh cái mông nóng như ngồi trên than lửa, anh nói: “Trời ơi sao lại là như thế, nắng cũng nóng rát, và lồ ô nó cọ quẹt cũng nóng rát làm sao thế này.”

Chợp, anh nhặt lồ ô và kiếm dây mây đã già đã khô, kéo lên kéo xuống… hoài như thế biết nó ra lửa biết không. Anh làm như thế, anh cọ quẹt thật hoài lồ ô với khúc gỗ mục lâu lâu thấy bốc khói nhỏ rồi cháy thành lửa. Anh lấy tay sờ nóng bỏng, anh nhớ lại lúc chim chào mào nói với các em nhỏ thổi lửa trước đó bùm bụp. Anh thổi chồng đống cây khô thành lửa rừng rực, anh nướng thịt ăn ngon hơn với ăn tươi sống, anh đem thịt với lửa mau mau anh về trong nhà của anh nhóm lửa. Cháy được lửa trong nhà anh và các em nhỏ của anh.

Ngày từng ngày anh đi săn đi bắn được cái gì, anh đem thịt cho các em nhỏ, để cho các em nhỏ phơi, và nuôi nấng các em nhỏ trong nhà gia đình của anh. Sau lưng anh đi, ngày hằng ngày quỷ Đống-mối xin lửa và lượm thịt phơi với khúc củi lửa, ngày nào như ngày đó và nó nói thế này: “Lùn hỏ lúc lắc, lùn nhỏ lúc lắc…”

Tới trong nhà anh nó nói với con trẻ nhỏ thế này: “Xin lửa bọn anh bọn cô nào.”

Đã cho lửa rồi nó còn nói vòng vo nữa thế này: “Này con cái, cậu Đòng nói vừa rồi, nếu đi lấy lửa với họ, lấy luôn thịt đem ăn nhé.”

Việc nói sạo nói bịa như thế làm sao mà không cho không đưa vậy ông bạn, sao mà không kẹt trẻ nhỏ trong nhà. Còn Kơ Đòng, Kơ Đòng không muốn hỏi các em nhỏ bởi tội nghiệp các em nhỏ những đứa con côi cút, mẹ bỏ cha vứt. Mình khảo cũng như thế thôi, mình muôn hỏi thì tội nghiệp, ở hoài luôn như thế. Còn quỷ Đống-mối càng ngày càng nhiều chỗ trống dấu vết thịt phơi đó anh bạn, không hỏi cũng không được, cứ để như thế thì không thể được. Còn bọn em nhỏ với em gái kia nữa, muốn hỏi anh cũng không dám, muốn hỏi, thì hỏi từ anh người đàn anh phải thông qua theo truyền thống người anh. Hai bên đều nhau, chỉ bởi một vấn đề quá hiếu thảo nó lật ngược lại. Trong điều khôn có điều bẩn, trong điều bẩn có điều tốt, gọi là điều tráo trở đấy mà.

Vào một ngày kia Kơ Đòng về săn, sừng sững, sừng sững anh vác lợn lòi rừng lớn tựa cái trông mập mạp béo, ầm anh thả, anh gọi: “Này các em, còn trong nhà hả?”

“Còn!” Bọn con trẻ đó đáp.

– Anh hỏi tiếp: Đâu thấy củi lửa đó hả? Anh mà lạnh mưa ướt này các em.

– Các em nhỏ đáp: Này anh, lửa hết quỷ Đống-mối nhặt đó anh, chúng em lạnh rét còn ở trong bụi tro bếp lửa.

– Kơ Đòng nói: Vậy hả, tội nghiệp thật các em đó, mới hả, nó đi lấy?

– Các em nhỏ kể: Thưa anh, ngày nào như ngày nấy đó anh, nó nói anh bảo nó lấy nó nói, và thịt cũng như thế nữa, ngày hôm nay thịt cũng nó lấy hết cả, nó nói thế này: “Lùn nhỏ lắc lư, lùn nhỏ lắc lư, ếch trên giàn lấy hết, có. nia mẹt lấy hết, thịt phơi lửng lấy hết,” nó nói đã cậu Đòng bảo vậy. Nó nói như thế vừa rồi này anh, không phải một hôm nay, ngày mỗi ngày đó này anh ơi.

– Được để cho tôi, đâu chỗ nó ẩn xương đầu đó tí nữa Kơ Đòng nói.

Từ đó mau mau liền anh đi tới nơi đó thôi anh bạn, bà quỷ Đống-mối đó vẫn còn lù gù lù gù nướng thịt ăn. Ạp liền Kơ Đòng vào trong nhà quỷ Đống-mối, và quỷ đó to gan lớn mật thật.

– Anh nói: To gan thật bà đó hả? Bà không biết tôi Kơ Đồng Dăm Hăt sao? (Chàng nóng nảy). Hằng ngày hằng ngày bà đã nói bịa nói đặt, thế nên tổi thấy chiều mỗi chiều thiếu thiếu vết thịt đó hết hết, đây vậy thôi bà này, tôi thử tôi rèn đầu bà đây xem xem không nát.

Đâu có cần anh tôi rèn, anh đè nát luôn với bàn chân co rụt gẫy hết xương ống chân xương sườn, anh nhặt hết lửa củi thịt thà, quỷ Đống-mối tan nát còn một cái đất đống tí tẹo không thôi, cho tới bây giờ nó ra con mối ở thôi, lửa củi men mốc đồ đạc trong nhà quỷ Đống-mối nát hết không còn tí nào, chỉ còn đất gọi là đất gò Đống-mối, tất cả lửa anh đem lại tới với các em bé nhỏ tí tẹo của anh. Kể từ đó anh đi săn khắp nơi khắp chốn, chiều về đem lại anh đấy thịt với các em nhỏ ăn chung ồ ạt.

Kơ Đòng ở chung với làng cô con gái.

Trong ngày đó anh đi săn, phân tán trong một làng kia, cạn kiệt ngây ngất người, heo trâu cũng không có đã hết Quỷ Ndu đi ăn chỉ hai đứa chị em gái ở trong bồ lúa, ngày hằng ngày, ngày hằng ngày ăn cắn lúa trong bồ lốc cốc lốc cốc sông họ như thế. Thình lình bọn đó nghe lời nói của Kơ Đòng xầm xì xầm xì nơi chân đường, bọn đó gọi:

– Người nào đó hả?

– Kơ Đòng trả lời: Tôi Kơ Đòng Dăm Hăt đây (Chàng nóng nảy).

– Kơ Đòng hỏi tiếp: Ai đó, đâu hết người trong làng này hả?

Hai cô gái trẻ từ trong lẫm trả lời và nói với Kơ Đòng thế này:

– Này cậu Đòng Dăm Hăt, làng chúng tôi đã hết Quỷ Ndu ăn đấy cậu Đòng, heo trâu như thế, đã nó ăn hết cả đó này cậu Đòng.

– Vậy đó hả anh nói và gọi: Này các cô, ra nơi đây với tôi, để tôi coi nó đó như thế nào, cô gái trẻ đó nói thế này:

– Không đâu cậu Đòng, tôi sọ’ này cậu Đòng.

– Kơ Đòng trả lời: Được cũng được, lúc nào tới nó tí nữa xế chiều trong lúc người ta giã buổi chiều nó tới tí nữa.

Trong một lúc anh đợi, cũng hơi lâu. Thình lình khừng khừng tới từ nơi kia từ chỏm đầu núi với con ngựa con lừa, đầy rẫy nơi chân đường biết bao nhiêu lính Ndu quỷ ham hôi.

– Kơ Đòng hỏi: Bọn mày đi đâu?

– Bọn chúng đáp: Chúng tôi đi kiếm thịt người trong làng này, ăn nộp thuế cho vua chúng tôi.

– Anh hỏi: Đâu vua bọn mày? Thật sự Kơ Đòng đã biết, hỏi chọc bọn lính đó. Bảo nó đi gặp tao ở đây.

– Bọn lính trả lời: Dạ.

Tới liền vua muốn tránh né xấu hổ, muốn không đi không đến lại kẹt, binh lính bọn chúng run hết cả hồn vía thấy Kơ Đòng. Vua đi cố gắng cố chịu, và nó nói đại đã lấy oai ông bạn nói:

– Ai mà thằng vua nào gọi ông bạn đó hả?

Chập Kơ Đòng mạnh khoẻ oai hùng nó phủ lấp luôn chàng Quỷ Ndu vua kia, và mỡ màng bóng bẩy ngực Kơ Đòng cơ bắp gân cốt nỗi trội trong ngực hừng hực, đứng trả lời nói:

– Đem xương đầu mày ở đây, nai người ta nói ăn, đỏ hoẵng người ta nói ăn, sao mày ăn con người hả?

Kơ Đòng nói chưa hết, lững lờ ầm dưới đất nó tự ngã quỷ quá run sợ. Chập Kơ Đòng nắm nơi tóc, cầm lấy đao lấp lánh kề nơi cổ, ròng rã lạy xin Kơ Đòng và nói:

– Đây là Thần đấy! Đây là Thần đấy!

– Kơ Đồng nói: Thần phải là Thần, Ndu phải là Ndu. Vuốt hơn vấn đề suy nghĩ, chúng mày đây quỷ ham hô’ sự thật, tất cả bọn mày về hết, và chừa cho tới đời cháu đời chắt không phải hãm hại con người, con người muốn sống, không phải muốn tan muốn mất dần dần, dần dần mòn lại, đây mày hãy nhìn tôi cắt cổ vua bon mày đây.

Soẹt vết cắt ầm ầm trốn hết không dám giẵm đạp đi đến nữa trong làng đó.

Kơ Đòng biết ăn nữa cơm và làm rẫy.

Đêm hôm đó anh ngủ lại với các cô gái trẻ đó, anh muốn các gái trẻ đây sau này cưới với Tồng, Tàng em trai của anh. Trong buổi chiều hôm đó các cô gái trẻ này nhấc lên nhấc xuống họ giã để tiếp Kơ Đòng ngủ lại. Trong lúc giữa đêm anh ngủ, đao giáo và ná nỏ đùng đùng, đùng đùng nó tự đánh nhau với dao, các cô gái trẻ không thể ngủ được, Kơ Đòng ngủ bình thường khò khè ngáy ngủ đêm. Trong lúc gà gáy đầu tiên cô gái trẻ đã dậy nấu nồi cơm lổn tựa trái dẻ, sáng sớm họ múc cơm đặt bảy tấm cót đấy đầy rẫy toàn là cơm. Trong lúc họ dây nấu Kơ Đòng lim nhím làm mắt trông coi họ nấu ăn, đã sáng trời múc cơm Kơ Đòng thấy hết. Được, Kơ Đòng nói thầm trong tâm trí. Kơ Đòng là một người ăn khoẻ, ăn nhiều nhưng mà cơm vẫn còn như thường không thấy dấu. Kơ Đòng cũng lại như Kơ Đòng nữa, vò nặn cơm bảy cục đặt nơi bảy cái ngón tay và đem về cho các em nhỏ ăn, thế nên một đứa ăn một cục cũng không hết.

Trời tảng sáng rửa mặt rửa mũi ăn uống, nhắn nhủ nhắn lời, hứa hẹn tới lại. Rồi nhanh nhanh liền Kơ Đòng về, và cơm nặn cục đem cho các em nhỏ, mau mau rồi mau mau liền anh về, chân anh ví như trên nơi gáy đầu lại đó, bởi vì một người biết suy nghĩ cho các em nhỏ, tới trong nhà anh hỏi các em nhỏ :

– Anh hỏi: Còn trong nhà đó hả các em?

– Họ trả lời: Còn! Kìa người anh đã về, kìa người anh đã về.

Tấp nập bọn họ đón.

– Kơ Đòng hỏi: Cái gì đây?

– Bọn em nhỏ đáp và nói: Mẹ ơi người anh đã đem trái cây.

Họ không biết thật sự vì đã lâu không biết, không thấy cơm lúa gạo.

– Kơ Đòng nói như thế này: Tháo lấy mỗi đứa một cục cùng ăn chung với thịt nướng kia nhé.

– Dạ, dạ bọn họ trả lời. Ăn đó thôi với thịt.

– Họ nói: Ôi ngon quá nó trôi đi hợp với với thịt đấy anh.

– ừ, anh nói: ít tí nữa mình về nơi kia các em nhé!

– Bọn họ hỏi: Đâu chỗ về hả anh?

– Anh nói: Cái các em ăn từ cơm từ lúa gạo người ta giã làm nó thành cơm ăn cùng với canh rau gọi là ăn cơm các em ạ.

– Vậy làm sao Kơ Đồng nói nữa: về trong làng kia, làng đố đã hết Quỷ Ndu ăn chết hết, chỉ còn hai người thôi trong làng đó. Tội nghiệp lắm mình về trong đó để nuôi bảo vệ họ, sau này nếu được, các em xin cưới với họ trỏ’ thành đôi của các em, được không?

– Bọn họ đáp: Được được. Bọn họ bằng lòng theo lời anh trai cả. Ùn ùn về hết, và ở làng đó nuôi kèm chung hai đứa cô gái trẻ nhỏ kia, sống lành mạnh và đẹp ấm cúng trong một gia đình tràn đầy lòng đoàn kết và tròn đủ các em nhỏ. Trong làng đó không có một người nào nữa, đâu phải như hiện nay muôn đồ đó nơi chỗ đẹp dịu dàng. Tất cả đồ các nhà trở thành đồ chính của bọn họ, và heo trâu còn sót và gà dê chó nó về hết trong bọn họ. Cho dù thế đó mọi vấn đề đầy đủ, con người làm sao có thể ở không khơi khơi, cũng phải suy nghĩ đồ ăn cái mặc hôm nay ngày mai, sau đó nhiều vấn đề trong cuộc sông, vậy nên anh cũng phải làm rẫy chăm sóc ỉúa, dù rằng làm rẫy Kơ Đòng này còn đi săn như thường. Vào một ngày kia anh còn giẫy cỏ lúa khom khom, khom khom nơi giữa đồi dốc từ trên, còn các em trẻ nhỏ của anh lừng khừng lừng khừng lăn đá từ trên đ, Kơ Đòng với Kơ Rong phía bên này nơi giữa trung trảng bàng. Họ lăn từ đằng kia Kơ Đòng từ bên này sao mà không dễ lừng khừng lừng khừng họ đấy.

– Con heo gấu anh ơi, anh ơi con heo gấu anh ơi. Còn bác từ bên này rồi tưởng là heo gấu thật đấy, chụp lấy giáo đâm thọc trúng chóc luôn nơi cục đá to võ’ toác ra làm hai, ngọn giáo nó vào luôn dưới lòng đất, thẳng rẵng nó vào dưới đâzt lao lao trúng chóc nơi máng cháo heo cô gái Âm-phủ vỡ toác ra làm hai máng heo ăn cô gái Âm-phủ nó rung râm ran cán giáo đó vậy, làm sao được từ đó, suông bàn tay trắng không thôi anh ta kẹt thôi việc làm đùa chơi với anh vừa rồi, muốn mắng đâu có được, muốn chém cũng chẳng đúng ủ rũ kẹt vậy thôi.