Mặc Sai “Áo”

---

Thật khó để tưởng tượng, khi người xưa nhìn về những nghi lễ ngày nay, liệu họ có cảm thấy xót xa hay chỉ biết thở dài? Tiệc tùng, đám cưới, sinh nhật, thôi nôi, đám tang, đám dỗ, tân gia – tất cả đều đã trở thành những dịp không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, nhưng liệu những nghi lễ này còn giữ được ý nghĩa ban đầu hay đã bị “biến hình” thành thứ gì khác?

Ngày xưa, khi còn thiếu thốn về vật chất và phương tiện, người xưa đâu có cái lịch ghi rõ từng ngày tháng, giờ giấc để mà “thiết lập nghi lễ sinh nhật”? Thế nhưng hôm nay, sinh nhật không chỉ là một dịp để thổi nến, mà còn là một cuộc “đại tiệc” với các món ăn xa xỉ, quà cáp đắt tiền, và những lời chúc tân tiến kiểu “sống lâu trăm tuổi.” Thôi nôi – một nghi lễ xưa kia chỉ đơn giản là sự mừng vui của gia đình khi đứa trẻ đạt được một mốc trưởng thành đầu tiên, nay lại biến thành một bữa tiệc hoành tráng, thậm chí phải “bùng nổ” với đủ loại trò chơi, thực đơn như trong các resort sang trọng. Và đám dỗ? 100 ngày, 1 năm, 3 năm – hồi xưa có mấy ai nghĩ đến những con số này? Ngày xưa chỉ có vỏn vẹn 7 ngày, và mọi người hiểu đó là sự tôn kính tổ tiên, là những lời cầu nguyện thật sự. Nhưng giờ đây, việc dỗ dành mỗi lần tiệc tùng tổ chức như đám cưới, rượu bia chảy dài và “giàu nghèo không phân biệt.”

Thế nhưng, chuyện gì đang xảy ra với chúng ta ngày nay? Lễ hội xưa là dịp để tạ ơn trời đất, là lúc con người bày tỏ lòng biết ơn và cầu nguyện cho một cuộc sống tốt đẹp. Nhưng hôm nay, ai còn nhớ điều đó? Những lễ hội ngày nay, nhiều khi chỉ là cái cớ để mọi người chạy theo xu hướng mới, chạy theo sự hào nhoáng bên ngoài mà quên mất đi bản chất của sự thiêng liêng trong những ngày lễ. Từ cái lễ hội thuần túy đến những nghi thức nghiêm túc, giờ đây lại thành dịp để khoe mẽ, thể hiện sự thịnh vượng, thậm chí là để đánh bóng tên tuổi, làm ăn, kinh doanh. Người ta quên mất rằng tạ ơn trời đất, lời cầu nguyện từ tâm hồn là thứ quan trọng hơn tất cả những phù phiếm bên ngoài.

Nhưng điều đáng buồn hơn cả, chính là khi một bộ phận không nhỏ trong xã hội bị lôi cuốn vào những nghi lễ vật chất hóa ấy. Mọi người đổ xô làm tiệc tùng, rình rang, khoe mẽ, để rồi không ít người nghèo, không có điều kiện tổ chức, bỗng dưng cảm thấy tủi hờn, bị khinh khi, bị đánh giá là “lạc hậu”. Và thế là, xã hội bắt đầu phân biệt giai cấp. Những người không thể tham gia vào các bữa tiệc xa hoa ấy chẳng những cảm thấy mình bị bỏ rơi, mà còn rơi vào tình trạng tự ti, cảm giác như mình không xứng đáng để được “xã hội thừa nhận.” Cộng đồng Kòn Cau, ngày xưa vốn là cộng đồng gắn bó chặt chẽ, đồng lòng, giờ đây dường như đang đánh mất căn tính của mình, khi mọi giá trị truyền thống dần bị đánh đổi lấy cái gọi là “văn hóa vật chất”.

Khi một lễ hội trở thành một cuộc thi khoe mẽ, khi những giá trị ban đầu bị xâm phạm, chúng ta đang đánh mất đi cái hồn của văn hóa. Mỗi dịp lễ, thay vì là nơi để con người gắn kết, tạ ơn và chia sẻ niềm vui, giờ đây lại là nơi để người ta xô đẩy nhau, tranh giành những món đồ đắt tiền, những cái phô trương không thực chất. Đã đến lúc chúng ta cần nhìn lại, cần nhận thức rõ ràng hơn về giá trị đích thực của các nghi lễ, về sự thiêng liêng của những dịp này, để không biến chúng thành những ngày hội trống rỗng, chỉ còn lại những lớp vỏ bên ngoài.

Và rồi, khi nhìn vào những cảnh tượng ấy, người ta không thể không tự hỏi: Vậy thì, văn hóa thực sự của chúng ta là gì? Là những bữa tiệc không hồi kết, những cuộc đua trong việc thể hiện “lễ hội” hoành tráng nhất, hay là những nghi lễ đơn giản nhưng sâu sắc, là sự tôn trọng và kết nối với nhau trong tình cảm chân thành, trong lòng biết ơn đối với những giá trị tinh thần đã nuôi dưỡng ta suốt bao thế hệ?

Nếu cứ tiếp tục như thế này, liệu chúng ta có còn nhớ được văn hóa thật sự của tổ tiên mình nữa không? Hãy để những nghi lễ truyền thống trở lại đúng với vị trí của nó, để không còn cảnh “mượn danh” văn hóa chỉ để thoả mãn những thỏa mãn cá nhân, và hơn hết, để những giá trị tinh thần không bị mất đi trong dòng chảy không ngừng của vật chất.

Hậu quả của những điều này là gì? Là sự phân hóa xã hội ngày càng rõ nét. Người nghèo không có điều kiện tổ chức tiệc tùng thì tủi thân, bị xem thường. Người giàu tổ chức linh đình thì trở thành “hình mẫu,” khiến xã hội bắt đầu hình thành tâm lý ganh đua. Thay vì giữ gìn nét đẹp cộng đồng, chúng ta lại vô tình tạo ra một “nền văn hóa vật chất” đầy khuyết điểm.

Cộng đồng Kòn Cau hay bất kỳ cộng đồng nào khác, nếu cứ tiếp tục chạy theo xu hướng này, thì căn tính nguồn cội sẽ dần dần biến mất. Tinh thần cộng đồng – thứ gắn kết con người với nhau qua những nghi thức giản dị và chân thành – sẽ trở thành ký ức xa xăm. Chúng ta sẽ chỉ còn là những cá thể lạc lõng trong một thế giới mà giá trị thật bị che khuất bởi lớp vỏ hào nhoáng.

Vậy chúng ta nên làm gì? Có lẽ, thay vì khoác lên văn hóa truyền thống những bộ áo lòe loẹt và nhập khẩu, hãy để nó trở về đúng bản chất của mình – giản dị, chân thực, và ý nghĩa. Đừng để những nghi lễ của tổ tiên trở thành công cụ để khoe khoang hay ganh đua. Và quan trọng hơn, hãy nhớ rằng: văn hóa không phải là thứ để làm hài lòng thiên hạ, mà là căn cốt để chúng ta sống giá trị thật sự của chúng ta là! Đặc biệt là những người có đức tin, điều này quan trọng hơn cả.

Trong một xã hội hiện đại, khi mà mọi thứ đều thay đổi nhanh chóng, chúng ta có thể dễ dàng quên đi những giá trị cốt lõi đã tồn tại từ bao đời nay. Một trong những điều đáng buồn là không ít người có đạo lại chạy theo những xu hướng vật chất, những hình thức bề ngoài, mà quên mất rằng đức tin phải được thể hiện qua hành động cụ thể trong cuộc sống, đặc biệt là trong những nghi lễ truyền thống của cộng đồng.

Ở làng Kòn Cau, nơi mà phong tục, nghi lễ truyền thống được lưu giữ qua bao thế hệ, các nghi lễ không chỉ đơn thuần là dịp để tỏ lòng hiếu kính, tạ ơn tổ tiên hay cầu nguyện cho mùa màng bội thu. Chúng còn là cơ hội để bày tỏ lòng tin vào Chúa, để Tin Mừng thấm nhuần trong từng hành động, từng lời nói, từng nghi thức. Nhưng liệu chúng ta, những người có đạo, đã thực sự sống đúng tinh thần Tin Mừng trong những dịp này?

Khi một đám tang, một lễ cưới, hay một lễ hội không còn là dịp để thể hiện lòng tôn kính Chúa, mà chỉ trở thành dịp để khoe mẽ, phô trương, thì liệu chúng ta có còn giữ được cái cốt lõi của đức tin? Những bữa tiệc linh đình, những chi phí hoành tráng, những món quà xa xỉ liệu có phải là cách để thể hiện lòng hiếu kính hay chỉ là cách để thỏa mãn sự thiếu thốn của tâm hồn, để che đậy những nỗi lo lắng, tham vọng cá nhân?

Trong các lễ hội truyền thống của Kòn Cau, ngày xưa, mọi nghi lễ đều được tổ chức một cách giản dị nhưng đầy ý nghĩa. Mọi người tụ họp không phải để khoe mẽ, không phải để phân chia giai cấp hay so đo nhau, mà là để cùng nhau cầu nguyện, cùng nhau cảm tạ ơn Trời Đất, cùng nhau tôn vinh những giá trị thiêng liêng của cuộc sống. Lễ cưới, chẳng hạn, không chỉ là một buổi tiệc mừng hạnh phúc, mà còn là dịp để các đôi tân lang tân nương cam kết trước mặt Đấng Tạo Hóa, trước mặt cộng đồng, rằng họ sẽ sống đời sống hôn nhân theo tinh thần yêu thương, hy sinh và tôn trọng lẫn nhau, như cha ông đã từng sống.

Nhưng trong bối cảnh hiện nay, nhiều người đã quên mất ý nghĩa sâu xa của những nghi lễ này. Những nghi thức tưởng chừng như đơn giản lại bị cuốn vào dòng chảy vật chất, những giá trị Tin Mừng bị mờ nhạt dần. Nghi lễ không còn là nơi để Chúa ngự trị, mà là nơi để phô trương, thể hiện sự giàu có và địa vị xã hội. Điều này không chỉ làm mất đi giá trị tâm linh của nghi lễ, mà còn khiến cho những người tham dự cảm thấy xa lạ với chính mình, với cộng đồng và với Chúa.

Hơn thế nữa, khi chạy theo hình thức và vật chất, người ta vô tình đánh mất đi sự chân thành và khiêm tốn trong đời sống đạo. Những lời cầu nguyện trở nên sáo rỗng, không còn chứa đựng tình yêu thương chân thật với Chúa và với nhau. Lễ hội, lễ cưới, đám tang – tất cả trở thành những sân khấu trống rỗng, nơi mọi người chỉ chạy theo hình thức mà quên mất đi sự thấm nhuần của đức tin vào từng việc làm.

Vậy thì, câu hỏi đặt ra là: Chúng ta, những người có đạo, đã thực sự sống đạo chưa? Đã để Tin Mừng thấm nhuần vào từng nghi lễ truyền thống chưa? Khi tham gia vào các nghi lễ của cộng đồng Kòn Cau, liệu chúng ta có thể giữ được cái tâm trong sáng, cái lòng kính trọng đối với Chúa và tổ tiên? Liệu chúng ta có thể giữ cho những nghi lễ truyền thống này không chỉ là sự kiện xã hội mà còn là dịp để củng cố đức tin, để chứng tỏ rằng cuộc sống của chúng ta là một hành trình sống đạo, sống Tin Mừng?

Hãy để mỗi nghi lễ, mỗi dịp lễ hội, lễ cưới, đám tang trở thành một cơ hội để chúng ta sống đạo thật sự, để đức tin được thể hiện qua từng hành động, từng lời nói, từng cử chỉ. Đừng để cho những giá trị vật chất làm mờ nhạt đi giá trị tinh thần. Hãy để Tin Mừng thấm nhuần trong từng ngôi nhà, trong từng nghi lễ của Kòn Cau, để cộng đồng này không chỉ giữ gìn được những giá trị truyền thống, mà còn là một cộng đồng sống đạo, sống yêu thương và sống trong ánh sáng của Chúa.

Hãy trả lại cho văn hóa truyền thống những gì thuộc về nó.