Hành trình đi tìm nguồn cội: Dà Dờng – Sông Mẹ

Cũng như Việt ngữ, ngôn ngữ Kòn Cau (đọc là Con Chau) phân biệt rõ ràng biển cả, sông, suối. “Dà lềng” là biển cả,  các từ “dà dờng, dà me” để chỉ về các con sông,  “dà croh, dà cat” là chỉ về các con suối. Và còn nhiều từ ngữ khác như dà r’bòng, dà mồng, dà hòc, dà r’kôh, dà nùng, v.v, để chỉ các dòng nước khác nhau. Điểm đặc biệt là những tên gọi này đều được dựa vào đặc tính của các các dòng nước đo. Tuy nhiên, đối với dòng sông, ngoài từ “dà dờng,” nó còn được gọi là “dà me” nghĩa là “mẹ của các con suối” hay “suối nước mẹ.” Ngoài đặc tính ra, ý nghĩa này con nhấn đến chiều kích khác thiêng liêng hơn trong ngôn ngữ của Kòn Cau.  

Dòng suối mẹ, ngọn nguồn và sự hiệp nhất

Trong vùng núi xa xôi, những dòng suối nhỏ hòa mình vào không gian tĩnh lặng, như những dòng chảy nhỏ bé đánh thức cuộc sống. Đó là những nguồn nước sâu thẳm, mộng mơ, là nơi bắt đầu của một cuộc hành trình vĩ đại – hành trình của dòng sông. Dòng suối bé nhỏ, trong vẻ đẹp mộng mơ của núi rừng, tựa như những dòng suy tư đầu đời, trải qua những vùng đất hoang sơ và những rừng cây xanh mát. Những giọt nước trong lành trôi êm đềm, nhấp nhô qua những viên đá lớn nhỏ, phản chiếu ánh sáng mặt trời lấp lánh, tạo ra những bức tranh tự nhiên tuyệt vời. Cùng với sự trôi chảy của thời gian, những dòng suối nhỏ dần dần hội tụ với nhau, tạo thành các dòng sông nhỏ hơn, như những sợi chỉ mảnh liền kề nhau. Sức mạnh của sự hợp nhất không chỉ là về sự lớn mạnh vật lý, mà còn về sự kết nối tinh thần, tạo ra một mạng lưới sống, một cộng đồng nước, nơi mà mỗi giọt nước đều có vai trò quan trọng và ý nghĩa riêng. Với sức mạnh từ sự hợp nhất, các dòng sông tiếp tục phát triển và trở nên mạnh mẽ hơn. Những dòng nước lớn cuốn trôi mọi chướng ngại, như những lời hứa về một tương lai tươi sáng. Dòng sông không chỉ là một dòng nước, mà còn là một dòng lịch sử, là một dòng niềm hy vọng và sức mạnh. Những dòng sông không ngừng điều chỉnh hình dạng của mình, qua mỗi lần xói mòn, đào sâu và đào sông. Chúng là những nghệ sĩ tài ba của tự nhiên, tạo ra những cảnh quan đẹp mê hoặc và độc đáo, làm say đắm lòng người, rồi lại về với cảm giác thấu hiểu và kính phục. Những dòng sông hùng mạnh sẽ hội tụ vào biển rộng lớn, như những sự hợp nhất cuối cùng của cuộc hành trình. Ở đó, chúng sẽ tiếp tục cuộc hành trình của mình, mang theo câu chuyện về sự hội tụ và sức mạnh tạo hóa. 

Dòng sông và những điều ta thấy được

Trên dòng sông êm đềm, ta chứng kiến cuộc sống trong từng khoảnh khắc, từng biến đổi của tự nhiên, và cảm nhận sâu sắc những cung bậc cảm xúc của cuộc sống. Dòng sông, như một nhân chứng trung thành, ghi lại những biến đổi ý nghĩa của thế giới xung quanh. Khi dòng suối tràn ngập nước, dòng sông rực rỡ và phồn thịnh, lan tỏa hạnh phúc và sức sống. Nhưng, khi một dòng suối cạn khô, dòng sông mất đi sự sống, gợi lên cảm giác mất mát và tuyệt vọng. Khi các dòng suối cạn khô, dòng sông biến mất, chỉ còn lại cảnh chết chóc và cô đơn. Khi một dòng suối đục, dòng sông cũng chịu ảnh hưởng, nhưng vẫn nó cố gắng “dung hòa” để hy vọng sự trung dung. Khi các dòng suối đều đục và đầy bùn, dòng sông trở nên u ám và nặng nề, tạo ra một cảm giác mất mát và đầy lo lắng u sầu. Nhưng cho dù dòng suối dồi dào nước, cạn khô, đục hay trong xanh, dòng sông vẫn tiếp tục hành trình, dẫn dắt mọi thứ đến cuối con đường, nơi hòa mình với biển khơi, biểu tượng của niềm hy vọng.

Dòng sông và tấm lòng một người mẹ

Trên dòng đời, đôi lần đôi mắt ta hướng nhìn vào một người mẹ, ta thấy rằng lòng mẹ tựa như dòng sông. Dòng sông như là biểu tượng của tình mẹ bao la và sự hy sinh tận tâm cho con cái. Tâm tình của một người mẹ đối với con cái không gì có thể diễn tả hết được. Khi các con của mẹ ấm no hạnh phúc, lòng mẹ cũng vì thể bình an hạnh phúc. Nhưng khi những đứa con của mẹ nguy nan hay ốm đau, lòng mẹ cũng vì thế bị giằng xé, đớn đau theo con của mình. Khi một người con đau yếu, người mẹ cảm nhận được cảm giác mất mát và tuyệt vọng. Trái tim của mẹ, xao xuyến và đớn đau, lo lắng và bất an cho tương lai của con mình. Mẹ cảm nhận được những gì đang diễn ra trong cuộc sống của con cái. Dù cuộc sống của con cái có những biến động và khó khăn như thế nào đi nữa, người mẹ vẫn luôn mong muốn dẫn dắt con cái của mình đến cuối con đường, nơi mà họ có thể tự do và hạnh phúc. Dòng sông, dù dồi dào nước hay cạn khô, luôn hướng về biển lớn, là biểu tượng của sự hòa nhập và hy vọng. Tấm lòng của mẹ luôn chứng tỏ tình yêu thương và hy vọng vô bờ bến đối với con cái của mình, dẫn dắt họ đi qua mọi chông gai và khó khăn để đến với bến bờ hạnh phúc.

Những điều đó về dòng sông được ngôn ngữ Kòn Cau diễn tả rõ nét, bằng cách gọi là tên là “dà me,” – “mẹ của các con suối.” Mỗi từ ngữ đều là một bức tranh sống động về sự kết nối tinh thần giữa con người và thiên nhiên. Dòng suối mẹ, như ngọn nguồn của sự hiệp nhất, đưa ta về với vẻ đẹp tĩnh lặng và mộng mơ trong vùng núi xa xôi. Từ những dòng suối bé nhỏ, ta cảm nhận sự khởi đầu của một hành trình vĩ đại, một hành trình của sự hợp nhất và phát triển không ngừng. Dòng sông, là nhân chứng trung thực của cuộc sống, ghi lại mỗi biến đổi của thế giới xung quanh, từ sự phồn thịnh đến cảm giác mất mát và cô đơn. Nhưng dù dòng suối nào, dòng sông vẫn tiếp tục hành trình, dẫn dắt mọi thứ đến với biển khơi, biểu tượng của hy vọng và kết thúc. Tương tự như dòng sông, tấm lòng của một người mẹ bao la vô bơ: “lòng mẹ bao la như biển thái bình” là vậy! Mẹ luôn hướng về hạnh phúc, sự hiệp nhất và hy vọng hạnh phúc cho con cái của mình. Dù trong hạnh phúc hay đau khổ, mẹ vẫn bền chí và trung kiên  dẫn dắt con đi qua mọi chông gai, về bến bờ hạnh phúc.

Ngôn ngữ bản xứ đẹp vô cùng, chúng ta cùng nhau trân trọng và gìn giữ nét đẹp văn hóa, trong đó có ngôn ngữ của tộc người mình. Ngôn ngữ Kòn Cau với những từ ngữ mượt mà, tinh tế đã vẽ nên bức tranh sống động nối kết  con người và tự nhiên. Bởi vì, ngôn ngữ là cầu nối giúp chúng ta kết nối với nguồn cội, với lịch sử và văn hóa của cộng đồng.

Tg: Người Con Fyan